Temat odpowiedzialność małżonków wobec wierzycieli jest z reguły mniej ważny przy zaciąganiu najróżniejszych zobowiązań finansowych przez małżonków. Staje się bardzo ważny w przypadku braku możliwości ich spłaty. Niestety często jest już za późno, aby w bezpieczny sposób ochronić współmałżonka.
Prowadzenie postępowania egzekucyjnego wobec męża, w przypadku jego nieskuteczności, lub po prostu dla zwiększenia skuteczności samego postępowania, zostaje rozszerzone na żonę. Podstawą takiego działania komornika często jest już sama obecność współmałżonka przy podpisywaniu umowy kredytowej, co traktowane jest przez kredytodawcę jako wyrażenie zgody na zaciągnięcie zobowiązania finansowego. Kwestię powyższą reguluje art. 41 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który stanowi o konieczności zgody małżonka na zaciągnięcie zobowiązania przez drugiego współmałżonka albo zobowiązanie jednego z nich nie wynika z czynności prawnej. Jeżeli zaciągnięcie zobowiązania nastąpiło za zgodą drugiego współmałżonka to wówczas komornik może dokonywać egzekucji także z majątku wspólnego. Art. 787 Kodeksu postępowania cywilnego mówi o konieczności uzyskania przez wierzyciela wykazania, że wierzytelność powstała z czynności prawnej dokonanej za zgodą małżonka dłużnika. Sąd wydaje klauzulę wykonalności dla małżonka dłużnika z ograniczeniem jego odpowiedzialności do firmy wchodzącej w skład majątku wspólnego małżonków, jeżeli wierzyciel wykaże, że powstałe zobowiązanie jest związane z prowadzeniem firmy. Podpisanie przez małżonkę dłużnika faktury sprzedażowej, jest dostateczną podstawą do nadania tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności wobec współmałżonka (żona podpisująca fakturę) i jego odpowiedzialności do majątku wspólnego.
Należy pamiętać, że sama obecność współmałżonka przy podpisywaniu zobowiązania przez drugiego współmałżonka, a nawet ustna zgoda, są niewystarczające do prowadzenie nieograniczonej egzekucji majątku wspólnego. Oczywiście wierzyciel może, na mocy art. 52 § 1 a Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, żądać przymusowego rozdziału wspólnoty majątkowej, jeżeli okaże się, że egzekucja z majątku firmy, będącej majątkiem wspólnym, jest nieskuteczna.
Uzyskanie zgody współmałżonka przy podpisywaniu różnych umów, związanych z zaciągnięciem zobowiązania, jest dużym ułatwieniem dla wierzyciela, bowiem pozwala na egzekwowanie należności z majątku wspólnego małżonków, a nie tylko z majątku osobistego małżonka zaciągającego zobowiązanie.
Co stanowi majątek osobisty małżonka m.in.:,
- Wszystkie przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej,
- Przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę,
- Przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego ze współmałżonków,
- Prawa niezbywalne przysługujące tylko jednej osobie.,
- Przedmioty majątkowe uzyskane jako nagrody za osobiste osiągnięcia,
- Prawa autorskie i prawa własności przemysłowej,
Zarządzanie przedsiębiorstwem jako składnikiem majątku wspólnego.
Rozpoczęcie działalności przez jednego z małżonków nie powoduje zmiany ustroju majątkowego, a więc nie pozbawia współmałżonka prawa do własności wspólnej. Zarządzanie majątkiem wspólnym lub jego częścią dla prowadzenia działalności gospodarczej przez jednego z małżonków nie wyłącza współwłasności małżeńskiej w zakresie składników tworzących majątek wspólny zgodnie z zasadą samodzielności kontrolowanej, tzn., każdy ze współmałżonków jest uprawniony do samodzielnego zarządzania majątkiem do momentu, kiedy drugi ze współmałżonków zgłosił w określonym trybie sprzeciw. W przypadku założenia własnej firmy ta kontrolowana samodzielność w zarządzaniu majątkiem wspólnym zostaje wyłączona. Przedmioty majątkowe służące do prowadzenia działalności gospodarczej przez jednego z małżonków są zarządzane samodzielnie (art. 36 § 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Zarządzane a nie rozporządzane, co oznacza konieczność uzyskania zgody drugiego współmałżonka, np. przy zbywaniu nieruchomości. Dochody z działalności gospodarczej jednego ze współmałżonków tworzą majątek wspólny współmałżonków.
Rozdzielność majątkowa małżeńska a odpowiedzialność solidarna.
Wierzyciel może dochodzić swojego roszczenia z majątku wspólnego, jeżeli współmałżonek wyraził na to zgodę. Osoby prowadzące działalność gospodarczą i dokonujące zakupów towarów lub usług każdorazowo musza posiadać zgodę współmałżonka, dla celów procesowych w formie pisemnej. Jest to absurdalna sytuacja, bowiem prywatny przedsiębiorca dokonując zakupów materiałów, surowców i usług rzadko kiedy robi to przedstawiając zgodę współmałżonka lub jest ona żądana od sprzedającego. Brak takowej na piśmie powoduje niemożność przez wierzyciela uzyskania klauzuli wykonalności. A więc rozszerzenie klauzuli wykonalności na współmałżonka następuje jedynie przy wyrażeniu zgody przez niego na zaciągnięcie zobowiązania. Jeżeli postępowanie egzekucyjne prowadzone jest wobec składników przedsiębiorstwa, które stanowi część majątku wspólnego, to tylko do tych składników majątku wspólnego może być prowadzona egzekucja wobec współmałżonka dłużnika.
Rozdzielność majątkowa aby była skuteczna musi być upubliczniona. Zatajanie jej istnienia przez przedsiębiorcę wobec kontrahentów może być powodem odpowiedzialności solidarnej za długi współmałżonka.
Pamiętać należy, że składając wniosek o upadłość małżonka przedsiębiorcy rozdzielność majątkowa dokonana w czasie krótszym niż dwa lata oznaczać może zaspokajanie wierzycieli z majątku, który byłby wspólny, gdyby rozdzielności nie przeprowadzono.
