Upadłość europejska, inaczej upadłość transgraniczna (niewypłacalność, bankructwo) to regulacja prawna dotycząca upadłości na obszarze Unii Europejskiej osób fizycznych oraz przedsiębiorców prowadzących działalność na rynku wewnętrznym Unii Europejskiej (Single European Market). Do roku 2000 (29.05.2000 r.) w każdym państwie, członku UE, stosowano normy prawne danego kraju (wyłączna kompetencja regulacji wewnętrznych państw członkowskich). Rozporządzenie Rady Wspólnot Europejskich nr 1346/2000 stanowi o krajowych skutkach prawnych wywołanych przez zagraniczne orzeczenia o upadłości firmy – tzw. upadłość transgraniczna. Ze względów merytorycznych, terminologicznych, norm zwyczajowych, mentalności i wielu innych, zagadnienie upadłości transgranicznej jest zagadnieniem trudnym i stwarzającym problemy nawet praktykującym prawnikom. Te niezwykle skomplikowane próby ujednolicenia systemów prawnych w zakresie upadłości, niewypłacalności, likwidacji, restrukturyzacji, stwarzają nierzadko również szanse wyboru rozwiązania trudnej sytuacji finansowej przedsiębiorcy, który prowadzi działalność gospodarczą na terenie Unii Europejskiej (nie jest to warunkiem), i który może „wybrać” określony kraj UE w którym ogłosi niewypłacalność, aby zminimalizować niekorzystne dla samego siebie i swojej firmy skutki ogłoszenia upadłości.
Należy jeszcze wyraźnie ustalić znaczenie słowa angielskiego insolvency, niemieckiego Insolvenz. Otóż ich znaczenie to niewypłacalność, w dorozumieniu tego znaczenia: bankructwo, upadłość. Czy wobec tego insolvency proceedings oznacza polskie postępowanie upadłościowe czy oddłużeniowe? Wydaje się zasadne i logiczne przyjąć w ogólnym i potocznym rozumieniu polskie postępowanie upadłościowe, choć tak naprawdę nie chodzi o upadłość i likwidację, a uratowanie i oddłużenie. Przyznać jednak należy, że nazwa europejskie oddłużenie brzmi w języku polskim niezrozumiale. Spory terminologiczne powodują niestety częste niezrozumienie specyfiki systemu prawnego w poszczególnych krajach wspólnoty europejskiej i stają na przeszkodzie ich unifikacji.
Upadłość w Wielkiej Brytanii czy we Francji?
Przyjmuje się, że średnio proces upadłości w Niemczech trwa ok. 6 lat. W Wielkiej Brytanii można umorzyć resztę swoich długów (po przeprowadzonej upadłości) w ciągu najwyżej 12 miesięcy (Early Discharge), a we Francji proces ten można zakończyć w ciągu 18 miesięcy. Stan powyższy powoduje, że coraz więcej niemieckich przedsiębiorców ogłasza upadłość w GB lub we Francji.
Upadłość w Wielkiej Brytanii.
Postępowanie upadłościowe przed sądami angielskimi daje dłużnikowi, w porównaniu do innych systemów prawnych EU, największe korzyści – możliwość uwolnienia się od długów w ciągu 12 miesięcy oraz brak ograniczenia swobody gospodarczej dla samego dłużnika, jak dzieje się to chociażby w Niemczech. Takie procedury postępowań egzekucyjnych jak zastaw, przeszukanie, złożenie oświadczenia majątkowego pod przysięgą praktycznie nie występuje.
Założeniem angielskiego prawa upadłościowego jest wypełnienie dwóch zadań: zadośćuczynienie równomierne wierzycielom po przeprowadzeniu całkowitego procesu upadłości oraz umożliwienie uczciwym dłużnikom, a więc takim, których spotkało nieszczęście w prowadzeniu interesów od nich niezależne, ponownego startu działalności gospodarczej i ich ochronę. Co więcej, uniemożliwienie postępowania upadłościowego z braku odpowiednich środków finansowych jest również incydentalne. Angielski system prawny dopuszcza upadłość w spółkach osobowych ich poszczególnych udziałowców, wszystkich udziałowców bez upadłości samej spółki osobowej , lub nawet upadłość równoległą, tj. upadłość udziałowców z jednoczesną upadłością spółki.
Upadłość spółek kapitałowych w Wielkiej Brytanii oznacza ich likwidację. Problem umorzenia długów pozostałych po sprzedaży majątku spółki nie istnieje, bowiem nie istnieje odpowiedzialność za pozostałe długi po procesie upadłości !!
Formy postępowań oddłużeniowych w angielskim prawie upadłościowym.
Ugoda
W celu uniknięcia upadłości dłużnik zawiera porozumienie z wierzycielami w formie umowy, która określa warunki spłaty zobowiązań. Majątek zostaje przeniesiony na syndyka (trustee). Przenosząc majątek na syndyka i po dokonaniu oceny jego wartości, zawarte zostaje porozumienie na spłatę długów w wysokości wartości majątku dłużnika. Nadwyżka długów zostaje umorzona (oczywiście po wywiązaniu się dłużnika z zawartego porozumienia). Forma ugody jest rzadko stosowana.
- Indywidualne dobrowolne porozumienie.
Dłużnik zawiera porozumienie z wierzycielami przy zachowaniu zarządu swoim majątkiem (autonomia). Dłużnik zobowiązuje się do spłaty części swoich długów, wierzyciele umarzają część długów. Wdrożenie powyższego postępowania zawiesza postępowania egzekucyjne prowadzone wobec dłużnika i zawiesza sądowe klauzule wykonalności. Najbardziej popularna forma postępowania w GB.
- Rozporządzenie sądu administracyjnego hrabstwa.
Istnieje możliwość uwolnienia się od długu na podstawie rozporządzenia sądu administracyjnego, jeżeli postępowanie obejmuje zadłużenie niższe niż 5.000,- GBP.
- Postępowanie upadłościowe i oddłużenie.
Ten rodzaj procedury upadłościowej przewidziany został dla osób fizycznych – konsumentów oraz osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą. Zgodnie z tym postępowaniem można prowadzić oddłużenie poszczególnych udziałowców spółek osobowych bez upadłości samej spółki lub równolegle prowadzi się upadłość udziałowca lub udziałowców spółki osobowej i upadłość (oddłużenie) samej spółki. Wniosek o postępowanie upadłościowe składa dłużnik, wierzyciel lub powiernik, jeżeli indywidualne dobrowolne porozumienie zostało zerwane.
Ogólne zasady francuskiego prawa upadłościowego.
Postępowanie składa się z dwóch części. W pierwszej fazie postępowania przedsiębiorstwo zostaje „obserwowane”. Sąd wyznacza przedstawiciela wierzycieli, który bada możliwość sanacji przedsiębiorstwa oraz zarządcę, który pomaga zarządzać. W przypadku udanego postępowania i odzyskania pełnej płynności finansowej, wierzyciele zostają zaspokojeni z dochodów przedsiębiorstwa (kontrola poprzez przedstawiciela wierzycieli), jeżeli zaś sanacja jest niemożliwa, następuje likwidacja firmy.
Francuskie prawo upadłościowe przewiduje możliwość zakazu prowadzenia działalności gospodarczej, którzy dopuścili do niewypłacalności przedsiębiorstwa. Również zarządy spółek kapitałowych mogą odpowiadać za zobowiązania spółki.
Prywatna upadłość (upadłość konsumencka) nie oznacza we Francji umorzenie długów wg ich wielkości, a według możliwości ich spłaty przez upadłego.
Regułą jest również konieczność dołożenia wszelkich starań przez dłużnika w celu porozumienia się z wierzycielami na drodze pozasądowej.
Ciekawym zjawiskiem jest brak możliwości umorzenia długów po przeprowadzonym procesie oddłużeniowym, jednak długi te są bezterminowo zawieszane.
Rozwiązania francuskie są bardziej skomplikowane i różnią się pomiędzy określonymi obszarami (względy historyczne).
Ograniczone możliwości stosowania europejskiej upadłości.
Aby móc ubiegać się o ogłoszenie upadłości w odpowiednim kraju Wspólnoty Europejskiej należy pamiętać, że:
- Możliwość zgłoszenia do zagranicznego sądu wniosku o otwarcie postępowania upadłościowego (oddłużeniowego) istnieje jedynie, jeżeli jesteśmy w stanie udowodnić, że nasze centrum interesów życiowych jest właśnie w tym kraju, np. w Anglii łatwiej i taniej jest to zrobić niż np. we Francji. Należy nade wszystko pamiętać, że wynajęcie najtańszego mieszkania na wsi lub obrzeżach miast, co gorsze, bycie dziesiątym współwynajmującym to samo mieszkanie, dyskwalifikuje taką osobę, która stara się udowodnić o swoim stałym pobycie w danym kraju.
- Istnieje możliwość „wybrania” sobie danego kraju ze względu na określony rodzaj długów i możliwość ich w tymże kraju umorzenia.
- W każdym kraju EU jest karalne „czyszczenie kont” przed ogłoszeniem upadłości.
