Prawo upadłościowe i naprawcze. Podmiotowy zakres stosowania ustawy, czyli kto może ogłoście upadłość.
Ustawa reguluje zasady wspólnego dochodzenia roszczeń wierzycieli od dłużników, którzy są przedsiębiorcami lub osobami fizycznymi nieprowadzącymi działalności gospodarczej. Przepisy ustawy stosuje się do przedsiębiorców w rozumieniu ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny, jak również do:
– spółek z ograniczoną odpowiedzialnością i spółek akcyjnych nieprowadzących działalności gospodarczej,
– wspólników osobowych spółek handlowych, ponoszących odpowiedzialność za zobowiązania całym swym majątkiem,
– wspólników spółki partnerskiej.
Ogólnie możemy wyróżnić trzy główne rodzaje upadłości, tj.
- Upadłość konsumencka,
- Upadłość przedsiębiorcy, prowadzącego działalność gospodarczą na własny rachunek i odpowiadającego za długi całym swym majątkiem,
- Upadłość spółki kapitałowej.
Nie można ogłosić upadłości:
– Skarbu Państwa,
– jednostek samorządu terytorialnego,
– publicznych samodzielnych zakładów opieki zdrowotnej,
– instytucji i osób prawnych utworzonych w drodze ustawy, chyba że ustawa ta stanowi inaczej, oraz utworzonych w wykonaniu obowiązku nałożonego ustawą,
– osób fizycznych prowadzących gospodarstwo rolne,
– uczelni.
Prawo upadłościowe i naprawcze nie reguluje wpływu ogłoszenia upadłości wspólników osobowej spółki handlowej na sytuację prawną poszczególnych spółek. Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych:
– ogłoszenie upadłości wspólnika spółki jawnej nie pociąga za sobą upadłości samej spółki, lecz powoduje jej rozwiązanie, które może prowadzić do jej likwidacji, jednak spółka może trwać dalej pomiędzy pozostałymi wspólnikami, jeżeli umowa spółki tak stanowi, lub jeżeli pozostali wspólnicy tak postanowią,
– ogłoszenie upadłości partnera nie stanowi przyczyny rozwiązania spółki, lecz wywołuje skutki inne – patrz KSH,
– ogłoszenie upadłości komandytariusza lub komplementariusza spółki komandytowej stanowi przyczynę jej rozwiązania, i podobnie jak w przypadku spółki jawnej, dalsze trwanie spółki zostało zapisane w umowie spółki lub w uchwale wspólników,
– ogłoszenie upadłości jedynego komplementariusza spółki komandytowo-akcyjnej powoduje rozwiązanie spółki, chyba że statut stanowi inaczej.
Przypomnijmy, że zgodnie z legalną definicją zawartą w art. 4 § 1 pkt 1 KSH „ osobowa spółka handlowa” obejmuje spółkę jawną, spółkę partnerską, spółkę komandytową i spółkę komandytowo-akcyjną. W spółce jawnej wszyscy wspólnicy ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swym majątkiem, choć jest to odpowiedzialność subsydiarna. W spółce komandytowej i komandytowo-akcyjnej odpowiedzialność taką ponoszą wspólnicy będący komplementariuszami.
Odpowiedzialność wspólników spółki partnerskiej za jej zobowiązania może być różnie ukształtowana, należy jednak uznać, że i tutaj każdy wspólnik, niezależnie od rodzaju odpowiedzialności za jej zobowiązania ma zdolność upadłościową.
Biorąc pod uwagę ilość podmiotów prowadzących działalność gospodarczą w naszym kraju, bez wątpienia należy stwierdzić, że największą grupę przedsiębiorców stanowią przedsiębiorcy prywatni, prowadzący działalność gospodarczą na własny rachunek i odpowiadający za ewentualne długi powstałe z tego tytułu całym swym majątkiem. Rozważmy teraz, biorąc pod uwagę możliwości ustawowe i uwarunkowania rynkowe, sytuację prywatnych przedsiębiorców stojących na progu niewypłacalności w porównaniu z osobami nieprowadzącymi działalności gospodarczej, czyli tzw. konsumentami oraz w porównaniu do spółek kapitałowych i do najbardziej popularnych z nich, spółek z ograniczoną odpowiedzialnością.
Postępowanie upadłościowe uregulowane ustawą należy tak prowadzić, aby roszczenia wierzycieli mogły być zaspokojone w jak najwyższym stopniu, a jeśli racjonalne względy na to pozwolą – dotychczasowe przedsiębiorstwo dłużnika zostało zachowane. Zasada ta jest oczywista ze względów sprawiedliwości społecznej, gdzie równe prawa winny być dla wszystkich zachowane. Czy jednak rzeczywiście są one zachowane dla drugiej strony, czyli dłużników? Czy nie są dłużnicy równi i równiejsi wobec prawa i otaczającej rzeczywistości? Niestety sytuacja przedsiębiorców prywatnych prowadzących działalność na własny rachunek i odpowiadający za długi całym swym majątkiem jest w obecnej sytuacji gorsza niż konsumentów i spółek handlowych. W razie trudności gospodarczych i trwałej utraty płynności finansowej bez możliwości zawarcia układu z wierzycielami, prywatny przedsiębiorca zmuszony jest ogłosić upadłość. Następuje utrata całego majątku a długi zostają! Na długie lata! Zarząd spółki kapitałowej, np. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, zgłaszając upadłość w odpowiednim czasie ogranicza odpowiedzialność spółki jedynie do majątku spółki – odpowiedzialność ograniczona! Konsument, tracąc majątek, zgodnie z ustawą o upadłości konsumenckiej, z dużym prawdopodobieństwem na sukces, może ubiegać się raz na 10 lat o umorzenie swoich długów. Czy zatem jest to sprawiedliwe? Oczywiście, dlaczego w takiej sytuacji nie założyć spółki z o.o. ? Odpowiedź jest prosta: jest za droga! Pełna księgowość, kapitał początkowy, zarząd, sprawozdawczość finansowa itd. Mała firma malarska, zakład murarski, szewc, czy programista to przedsiębiorcy od których trudno wymagać spełnienia wymagań założenia i prowadzenia tej drogiej formy prawnej. Wydaje się zatem zasadne wprowadzenie takich rozwiązań, które dawałyby równe szanse na oczyszczenie prywatnego przedsiębiorcy po uczciwej upadłości.
Ten artykuł może być nieaktualny z istniejącym prawem. 1 stycznia 2016 r. Prawo Upadłościowe i Naprawcze zostało zastąpione Nowym Prawem Restrukturyzacyjnym. Aktualne artykuły są publikowane aktualnościach.
